سواد رسانه ای (Media Literacy) مجموعه‌ای از مهارت‌های قابل یادگیری است که به توانایی دسترسی، تجزیه و تحلیل و ایجاد انواع پیام‌های رسانهای اشاره دارد و مهارتی ضروری در دنیای امروز به شمار می‌رود. برای حرکت در محیط رسانهای پیچیده امروز باید قادر به درک بهتر پیام‌های رسانهای باشیم.
افراد با سواد رسانه ای قادر به کشف پیام‌های پیچیده‌ی موجود در محتوای تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها، مجلات، کتاب‌ها، بیلبوردهای تبلیغاتی، اینترنت و سایر رسانه‌های مستقل خواهند شد. آن‌ها همچنین می‌توانند رسانه‌های خود را ایجاد کرده و در شکل‌گیری فرهنگ رسانهای مشارکت فعالانه داشته باشند، این امر سبب می‌شود مردم از حالت مصرف‌کننده صرف بودن خارج شده، از رسانه‌ها به صورت هوشمندانه‌ای بهره‌مند شوند.
سواد رسانه ای میتواند به افراد جامعه کمک کند تا:
۱. چگونگی ایجاد پیام‌های رسانهای را درک کنند.
۲. آنچه که رسانه‌ها می‌خواهند آن‌ها را به باور آن برسانند، تشخیص دهند.
۳. تعصبات، اطلاعات غلط و دروغ‌های رسانهای را تشخیص دهند.
۴. قسمتی از داستان را که کتمان می‌شود کشف کنند.
۵. پیام‌های رسانهای را براساس تجربیات خود، باورها و ارزش‌های‌شان ارزیابی کنند.
۶. پیام‌های رسانهای خود را طراحی، ایجاد و توزیع کنند.
در جامعه آموزش سواد رسانهای به رشد تفکر انتقادی و مشارکت فعال در فرهنگ رسانهای کمک می‌کند. هدف، دادن آزادی بیشتر به افراد به وسیله‌ی قدرت دادن به آن‌ها برای دسترسی، تجزیه و تحلیل، ارزیابی و ایجاد رسانه است. همچنین محققان به این نتیجه دست یافته‌اند که آموزش سواد رسانه ای یک ابزار برای مقابله با الکل، تنباکو و سایر مواد مخدر، همچنین اختلالات تغذیه‌ای، قلدری، خشونت، نژاد پرستی و تبعیض است. به طور کلی سواد رسانه ای یکی از مهارت های مهم برای زندگی کردن است.
در زندگی عمومی سواد رسانه ای به درک چگونگی ایجاد فرهنگ توسط رسانه‌ها و انحصار رسانهای کمک می‌کند.
تعداد انگشت‌شماری از شرکت‌ها هستند که بسیاری از رسانه‌ها را کنترل می‌کنند، سواد رسانه ای افراد را برای تغییر سیستم‌های رسانهای تشویق می‌کند.
مفاهیم سواد رسانه ای
مفاهیم سواد رسانه ای به سه سطح عمومی، متوسط و پیشرفته تقسیم می‌شوند. مفاهیم عمومی به اینکه چگونه رسانه‌ها ما را تحت تاثیر قرار می‌دهند تمرکز می‌کند. مفاهیم متوسط به چگونگی ایجاد معنا از مفاهیم رسانهای می‌پردازد و مفاهیم پیشرفته تعامل رسانه‌ها و جامعه و نقش سواد رسانه ای در ایجاد تغییرات را بررسی می‌کند.
مفاهیم عمومی
فرهنگ و جامعه‌ی ما- حتی درک ما از واقعیت- از طریق اطلاعات و تصاویری که از طریق رسانه‌ها دریافت می‌کنیم شکل می‌گیرد. چند نسل پیش خانواده و دوستان قصه‌گویان فرهنگی ما بودند، اما امروز تلویزیون، فیلم‌ها، موسیقی، بازی‌ها و اینترنت قوی‌ترین قصه‌گویان هستند. پیام‌های رسانهای، افکار، نگرش‌ها و اقدامات ما را تحت تاثیر قرار می‌دهند. ما دوست نداریم به این موضوع اعتراف کنیم اما همه‌ی ما تحت تاثیر تبلیغات، اخبار، موسیقی و سایر اشکال رسانهای قرار می‌گیریم، به همین دلیل رسانه‌ها یک نیروی فرهنگی قدرتمند در جامعه هستند.
رسانه‌ها یک دنیای فانتزی می‌سازند. درحالی که این دنیای سرگرم‌کننده و لذت‌بخش ممکن است الهام‌بخش کارهای غیرعاقلانه، ضداجتماعی و یا حتی خطرناک باشند. به عنوان مثال تبلیغات دنیایی تخیلی می‌سازند که در آن همه‌ی مشکلات با خرید یک محصول حل شده است. سواد رسانه ای کمک خواهد کرد تا مردم دنیای فانتزی و خیالی سازنده را بشناسند و آن را با واقعیت ادغام کنند.
سازندگان رسانه برای انتقال پیام‌های خاص تلاش می‌کنند، مردم این پیام‌ها را دریافت و براساس اعتقادات، ارزش‌ها و تجارب خود به صورتی متفاوت تعبیر می‌کنند. این بدین معنی است که مردم می‌توانند از یک رسانه تعابیر متفاوتی ایجاد کنند و همه‌ی این معانی و تفاسیر معتبر و قابل احترام هستند.
مفاهیم میانی
پردازش مغز انسان از تصاویر و کلمات متفاوت است. تصاویر در قسمتی از مغز که احساسات و غرایز قوی هستند؛ اما نوشته‌ها و زبان محاوره در بخشی از مغز به نام نئوکورتکس که علت‌ها در آن پنهان شده است پردازش می‌شوند. به همین دلیل است که آگهی‌های بازرگانی قوی‌تر از تبلیغات چاپی هستند.
رسانه‌های مبتنی بر زمان متفاوت از رسانه‌های بدون حرکت هستند. تاثیرگذاری عظیم فیلم‌ها، بازی‌ها، موسیقی و غیره در بخش ناخودآگاه مغز صورت می‌گیرد و احساسات تحلیلی و مغز را دور می‌زنند؛ اما هنگام خواندن متن یک روزنامه یا مجله فرصت متوقف کردن و یکپارچه‌سازی اطلاعات عقلانی وجود دارد. رسانه‌ها زمانی که قلب و ذهن ما را درگیر می‌کنند و احساسات ما را هدف می گیرند، قوی‌ترین تاثیر را دارند.
پیام‌های رسانهای را با استفاده از تکنیک‌های مختلف(مانند زاویه‌ی دوربین، جلوه‌های ویژه، ترفندهای نورپردازی، موسیقی و غیره) می‌توان دستکاری کرد و تاثیر عاطفی آن را افزایش داد. اثرات رسانه‌ها بسیار پیچیده هستند. پیام‌های رسانهای به طور مستقیم روی افراد تاثیر می‌گذارند، اما آن‌ها به طور غیرمستقیم روی خانواده، دوستان و جامعه‌ی ما نیز تاثیر می‌گذارند. بنابراین برخی اثرات رسانه‌ها غیرمستقیم هستند، ما باید بتوانیم اثرات مستقیم و غیرمستقیم و اثرات واقعی آن‌ها را درک کنیم.
مفاهیم پیچیده
سیستم‌های رسانهای ما نشان‌دهنده‌ی پویایی قدرت در جامعه ما هستند. مردم پولدار، نفوذپذیر و قدرتمند به راحتی می‌توانند محتوای عظیم و پیام‌های رسانهای بسیاری را ایجاد و توزیع کنند، بیشتر رسانه‌ها با منافع تجاری کنترل می‌شوند. ما اغلب در انتخاب چیزهایی که ببینیم، بشنویم و یا بخوانیم در مقایسه با سازندگان رسانه‌ها نقش زیادی نداریم، بنابراین همواره باید مراقب باشیم و با دید هوشمندانه به مسائل نگاه کنیم. آیا آن‌ها واقعا نگران شما هستند؟ آیا آن‌ها در ایجاد فرهنگ مناسب برای جامعه تلاش می‌کنند، یا صرفا به دنبال منافع شخصی خود هستند؟
زمانی که قدرت در اختیار چند رسانه‌ی بزرگ باشد، آن‌ها روند تولید محتوا را کنترل می‌کنند و به دیدگاه‌هایی که به نفع خودشان باشد امتیاز ویژه‌ای خواهند داد و دیدگاه‌های مخالف را به حاشیه می‌رانند و یا حتی سانسور می‌کنند. ما می‌توانیم سیستم‌های رسانه‌ای‌مان را تغییر دهیم و نشان دهیم که ارزش‌های انسانی مهم‌تر از ارزش‌های تجاری هستند.
به طور خلاصه، بدون این توانایی اساسی افراد ارزش انسانی و یا شهروندی در یک جامعه‌ی دموکراتیک را ندارند. افراد جامعه باید بر سواد رسانه ای درست به اندازه‌ی سواد خواندن، سواد ریاضی و سواد فناوری تسلط داشته باشند تا بدانند چگونه از وقت خود برای استفاده از رسانه‌های مختلف بهره‌مند شوند.
این متن از پروژه‌ی سواد رسانه ای برگرفته شده است.
برای مطالعه بیشتر می توانید به مقاله‌ی سواد رسانه ای چیست؟ نوشته‌ی دکتر یونس شکرخواه و مقاله‌ای از Wired در بررسی تاثیرگذاری بر ذهن در فیلم قوی سیاه نگاهی بیاندازید.
مهری ممنون که راجع به این موضوع نوشتی. شاید همه دردی که می کشیم از اینکه خیلی ساده کنترل خودمون رو به دست رسانه‌ها می دیم و تو این قضیه بحث سواد رسانهای به شدت مهمه. البته در نظر بگیر که هر قدر سواد رسانهای ما بیشتر میشه، رسانه‌ها هم لایه های بیشتر و پیچیده تری رو به خودشون اضافه می کنند.
وجود چنین رسانه ای با دغدغه ی افزایش سواد رسانه ای جامعه، اونهم با مطالبی چنین غنی، جای تحسین داره. ممنون به خاطر وقتی که می گذارین.
ممنون آقای خدادادی، امیدوارم مفید بوده باشه.
میتونم از مطالبتون برای مقالم استفاده کنم؟
گشت در فضای مجازی ، خواندن کتاب ، مشاهده تلویزیون و.. بدون سواد رسانه ای مانند این می ماند که بدون بلد بودن شنا دل به اقیانوسی بزرگ بزنی .
داشتن سواد رسانهای یا سواد بصری برای یک جامعه مثل یک دژ عمل میکنه در برابر لشکری که هدفش کنترل افکار هست.
ممنون از مطالب مفیدی که منتشر می‌کنید
ممنون از لطفتون…
سلام خانم خانم سیاه ریش مطالب بسیار خوب هست وار زنده .بواقع سواد رسانه ای اهمیت والایی در دهکده جهانی امروز دارد.ممنونم .
سلام
شنيدم پانداي كونگ فو كار هم جزء مواردي است كه صاحبان غولهاي رسانه اي براي تغيير تدريجي افكار به برخي جوامع دارن تحميل مي كنن. يعني در مورد اون هم سواد رسانه اي لازمه.
شوخي نكردم، فك كن.
بله همینطوره تحلیل و بررسی های لازم رو انجام دادن تو مرورگر هم جستجو کنین میتونین پیدا کنین…انیمیشن باب اسفنجی و عصر یخبندان هم از این دسته انیمیشن ها هست
جالب بود. ممنون از مطلب خوبت!
مرسی که خوندین…
از لحن متن مخالفت با سواد رسانه ای برمیاد و خواننده رو به سمت ذهنیات منفی از سواد منفی سوق میده !!! ولی خیلی استفاده ها بغیر از غرض های شخصی و سود های شخصی می توان از سواد رسانه ای کرد ، مثل همین متن شما !!!! آیا خودش یک پیام رسانه ای و یک سواد رسانه ای محسوب نمیشه ؟؟؟؟؟؟
سینا اول این که هدفم از این متن فقط تعریف سواد رسانه ای هست و لا غیر. بعد هم این که کامل منظورت رو متوجه نشدم ولی فکر کنم منظورت اینه که پیام های رسانه ها بعضی اوقات هم مفید هستند کاملا درسته و هدف سواد رسانه ای این هست که افراد بتونن خوب و بد رو از هم تشخیص بدن و درست از رسانه ها استفاده کنند.
سلام مهري خانم ممنون از مطلب مفيدتون
بنظر شما از كجا بايد شروع كرد ؟ پيشنهادتون واسه جامعه ما چيه ؟؟
سواد رسانه ای چیزی هست که کمبودش در کشور ما به شدت احساس میشه. ممنون از مطلب خوبت
سلام مهری جون
قسمت مفاهیم سواد رسانه ای از چه کسی هست؟ سخن کیست؟
زهرا جان این مطلب رو از یک پروژه‌ی مربوط به سواد رسانهای جمع‌آوری کرده بودم، می‌تونی از این لینک(http://medialiteracyproject.org/) دنبالشون کنی.
برای خودم مفید بود اما بدرد تحقیق نمیخورد خخخخخخ
باسلام.مطلب خوبی بود.اتفاقا برای جامعه ماکه کپی ورایت وو…..بدون هیچ ملاحظه ای انجام میشه این جورمطالب موردنیازاست.باتشکروخسته نباشید
مختصر و مفید.
به درد تدریس هام خورد
ممنون…
فکر میکنم قشر رسانه ای نیز از مفاهیم سواد رسانه ای غافل هستند…
خیلی خوب
ممنون از مطالب زیبا و مفیدی که گذاشتین…
بسیار عالی از زحمات شما تشکر میکنم
بسیار عالی
سلام سواد رسانه ای ب نظرم از نون شب هم واجب تره و باعث رشد جامعه در همه زمینه ها میشه البته ما خیلی عقبیم
ممنون از این کار کارشناسانه
ب نظرم سواد رسانه ای از نون شب هم واجب تره و باعث رشد جامعه در همه زمینه ها میشه البته ما خیلی عقبیم……
ممنون از این کار کارشناسانه
مطالبتون خیلی عالی بود خیلی ممنون
اگر مطلبی راکه باید رسانه ای کرد وشهر مارااز دست یک سری افراد سود جو نجات داد چکار باید کرد راهنمایی کنید
سلام
ببخشید من امسال باید انتخاب رشته کنم و عاشق سواد رسانه هستم ولی نمیدونم باید هنرستان رو انتخاب کنم یا علوم انسانی
بعد یه چیز دیگه اینکه سواد رسانه توی کدوم دانشگاه خوب تدریس میشه و. ایا فقط تو مقطع کارشناسیه یا نه میشه از همون اولین ورودم به دانشگاه وارد این رشته بشم
سلام من میخاستم مطالبی در مورد آثار مثبت سواد رسانه ای جمع آوری کنم میشه بگین از کجا؟
سلام
بنده یک طلبه ی مبلغ هستم. وقتی میبینم چطور با چند تا ترفند رسانه ای پول , عقل و حتی دنیا و آخرت مردم را می دزدند واقعا متاسف می شم. الان چند وقتیه که به دنبال تکمیل و تدوین مطالب جهت کلاس داری , منبر و سخنرانی هستم. امیدوارم اول خودم و سپس اطرافیانم را در رسانه با سواد کنم تا کمتر متضرر بشیم.
با تجزیه خبر میشه به تحلیل رسانه رسید ولی به‌نظرم بیشتر هدف شما تخریب رسانه بوده تا تحلیل. جسارتا برای من مفید نبود. شاید آوردن جنبه مثبت ماجرا می تونست بحث رو بهتر پیش ببره.
این سواد رسانه ای رو چطور میشه یاد گرفت؟؟؟
منظورم اینکه کتابی یا کلاس هایی هست یا حتی منابع خواصی چون هر چه گشتم تا الان پیدا نکردم
سرام
بسیارعالی بود
خیلی استفاده کردم.اگرمیشه محتوای زیادی دردسترسم قراربدید برا تدریس میخوام
ممنون❤☝️???
مطلب در عین اختصار جالب وقابل استفاده بود
مطلب خوبی نوشتید
ولی خودتان هم دنبال القا پیام هستید
با سلام
کنترل رسانهای از مفاهیمی است که در آینده جای دیگر ابزار های کنترلی را خواهد گرفت و امید وارم امثال خانم سیاه ریش به این موضوع نیز توجه کنند و نسبت به بیمه های لازمه بپردازند
من حدث می زنم در آینده شرکتهایی خواهند آمد و شما را از ضرر و زیان رسانه ای بیمه خئاهد کرد.
ممنون از مطلب مفيد شما
لطفا اگر هنوز هم علاقه مند هستيد . مطالب خوبتان را هم به روز رساني نمائيد
با تشكر حميد كياني
مهری خانم ممنون از مطلبی که گذاشته بودید . امیدوارم که همیشه موفق باشی .
باسلام واحترام
ازمطالب مفید شما استفاده کردم.پیشنهاد میکنم درصورت امکان درمورد راه ها و روش های افزایش تخصص مدیران دراین خصوص هم مطالبی اضافه بشود.آموزش و چگونگی پرداختن به موضوعات درامرآموزش افزایش سواد رسانه ای مدیران و بصورت تخصصی مدیران رسانه ای. موفق و پاینده باشید.
سلام مطالب تون خیلی عالی بود بنده یک پسر 20 ساله هستم که الحمدالله تا الان سمت هیچ کلاسی نرفتم برای یاد گیری وتا همین الان که در خدمت تون هستم تمومی مطالبی که یاد گرفتم توسط تحقیقاتی بوده که از وب کردم وخدارو شکر میکنم که در این سن فیلم سازی میکنم.مطالب شما خیلی مفید بود و به من آموخت که بیشتر دنبال مطالب رسانه ای باشم.باتشکر
سلام ممنونم خیلی خوب بود
سلام دوستان به نظر شما چگونه در برنامه های رادیویی می شود سواد رسانه ای را تقویت کرد ؟
خیلی مهمه که افرادی مثل شما هستند که دغدغه سواد رسانه ای دارند و امیدوارم با تلاش هایی که انجام می شود افراد بیشتر از قبل به اهمیت یادگرفتن آن پی ببرند. سپاسگزام
عالی مهری جان داشتم پایان نامه ارشد مینوستم در مورد رسانه و حقوق شهروندی خیلی به دردم خورد مطالب این پیچت..سپاس
سلام خانم مهری سیاه ریش میشه یک جلسه داشته باشیم ممنون
ایمیل بزنید اگر موافید میخاستم ازتون مشاوره بگیرم
سلام
سواد رسانه ای در جامعه امروز و برای پزیرش و یا رد پیام های رسانه ای به نظرم خیلی مهم است اما در ایران که رسانه ها به وسیله مدیرانی هدایت می شوند که اگر از اونها در باره سواد رسانه ای سئوال کنید تعجب می کنند و گیجند مثل شهروند خبرنگار .
سلام برای بار دوم بود در رابطه با سواد رسانه ای داشتم تحقیق میکردم این سوال برایم پیش آمد که فرزندان ما از چه سنی با این سواد باید آشنا بشوند
به نظرم هرچه سریع تر بهتر. رسانه از زمانی که یک نوزاد به دنیا میاد داره تفکراتش رو به اون القا می کنه. تا زمانی که خودش بتونه تصمیم بگیره چی ببینه یا چی نبینه این وظیفه ی ماست که براش تفکیک کنیم و تا حد ممکن براش توضیح بدیم چی به چیه
متن خوبی بود. گرچه بسیار سفر باید، تا پخته شود خامی.
خیلی خیلی بیشتر از این متن باید تحقیق کنیم تا دیدمون انتقادی باشه و تحلیل گرایانه. نه صرفا سرگرمی و گذران وقت.
فیلم می سازن مثل فرشتگان و شیاطین. در نگاه اول فیلمنامه بسیار قدرتمندی داره و قوی ساخته شده، ولی تو بطنش که بری چیزای جالبی می فهمی
خانم مهری، مطالبتون مفید بود من خودم دوساله مدرس سواد رسانه هستم ، و هر روز به مطالب جالبی برخورد میکنم
سلام
اگر ممکنه به من آموزش بدین با توجه به شغلم بشدت نیاز دارم?
مطالبتون مفید بود ان شاالله تا می توانیم همگی باید وقت بذاریم که این سواد رسانه ای را عمومی کنیم تا اکثر مردم ایران اطلاعات سواد رسانه ای را داشته باشن تا کمتر مورد هجوم دشمنان قرار بگیریم اجرکم عند الله
سلام لطفا راهنمایی کنید چطور سواد رسانه ای داشته باشم از این بابت خودم را مثل شخص بیسواد خواندن و نوشتن میدانم و نمیدونم از کجا و چطور آموزش ببینم با تشکر
سلام.مهری خانوم ممنون از مطالب مفیدتون.روشنگری تو جامعه کنونی شرط اول حضور توی جامعه است.باید نور باشی تا بتونی روشن کنی.سپاس
بنظرم دیدگاه های مردم رو در این زمینه بررسی کنید و طبق اون ها راه کار بدید و برای بهرمندی بهتر باید این سواد را گسترش داد نه اینکه کشفش رو نوید داد. ممنونم.
توضیحات‌تون خیلی کامل بود، متاسفانه درصد بالایی از مردم ما، سواد رسانهای ندارن یا خیلی پایینه.
ممنونم از شما
سلام شرکت گلها را وقتی فهرست‌وار عنوان می کنید ذیلاً در تمثیل آن فلز ها نیز عیناً همان کلمات را به کار ببرید این دوگانگی انحراف و تاخیر در درک مطلب ایجاد می کند سپاس
معذرت
اصلاح
>>>>
مفاهیم و تایتل ها را وقتی ابتداً عنوان می کنی ذیل که به تحصیل و تعریف آن می پردازید همان و عناوین و کلمات را به کار ببرید
مطلب را خوندم . جذاب بود . مختصر بود و جالب . خواستم تشکر کنم .
متشکرم
کاش کتاب تفکر و سواد رسانه ای متوسطه دوم هم با همین ادبیات روشن تالیف میشد و در حد فهم بچه ها….
سلام با اینکه مختصر بود ولی مفید هم بود تشکر از زحمات شما
با احترام به شما نویسنده محترمه و دنبال کننده های عزیز : امروزه رسانه ها ضمن ارائه خدمات ارزنده ، سازنده و تاثیرگذار که هم میتواند مفید باشند و هم مضر ، باید در بالا بردن آگاهی و سطح سواد رسانه ای مخاطب تلاشی بسیار گسترده و مستمر داشت .
چرا که امروزه “رسانه ” یک وسیله یا یک ابزار مهمی بحساب می آید برای افراد ، دولت ها و…. برای دستیابی به اهداف و خواسته های خود حال این اهداف خیرخواهانه باشد یا خیر.
درود عالی بود
سلام ممنون از بابت مطالب خوبتون من براپایان نامه ام خیلی نیاز به اطلاعات زیادی دراین باره دارم .